کتاب افغان نامه 3 جلدی

محمود افشار یزدی (1272 یزد – 1362 تهران) دولت‌مرد، نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار ایرانی بود. در سیزده سالگی مادر را از دست داد، و برای تحصیل نزد عمویش محمد تقی به شهر بمبئی در هند اعزام شد. در هند مقدمات علوم جدید، زبان انگلیسی را فراگرفت؛ و پس از سه سال به تهران آمد و در مدرسهٔ علوم سیاسی به تحصیل پرداخت. در نوزده سالگی به قصد ادامهٔ تحصیل راهی سویس شد و طی هفت سال در لوزان دورهٔ لیسانس و دکتری حقوق را به پایان برد و از دانشکدهٔ علوم سیاسی دانشگاه لوزان درجهٔ دکتری دریافت کرد. چون ایام اقامت وی در اروپا مقارن با ختم جنگ جهانی اول بود و موضوع قرارداد 1919 مطرح بود، در جراید سویس مقالاتی در دفاع از حقوق ایران نوشت. در همین دوره بین او و علی‌اکبر داور که او نیز در سویس مشغول به تحصیل بود، دوستی و نزدیکی ایجاد شد که در تمام مدت عمر ادامه یافت. محمود افشار پس از به پایان رساندن دوره دکتری در سال 1300 به ایران بازگشت. چندی در مدرسهٔ علوم سیاسی به تدریس تاریخ اشتغال داشت. زمانی که علی‌اکبر داور عهده‌دار وزارت فواید عامه شد، او را به همکاری دعوت کرد و ریاست مدرسهٔ تجارت را که تازه تأسیس شده بود به وی سپرد. محمود افشار اساس مدرسهٔ مزبور را مطابق با مدارس اروپایی پی‌ریزی کرد.

مجموعه حاضر پژوهش سترگی ست در سه جلد که علاوه بر تحقیق در زبان های فارسی و به خاصه زبان فارسی دری، به تاریخ و سیاست و جغرافیای افغانستان و نسبتش با ایران و تاجیکستان پرداخته است.

این کتاب مناسبات سیاسی و اقتصادی، حکمرانی ها و وحدت ملی در افغانستان را بررسی کرده و با دقت نظر، جزئیات مسائل قومی، دینی و ... را در افغانستان زیر ذره بین برده است. بخش های دیگر کتاب و ورودش به مسائل ایران، انتخاب نام کتاب را جالب می کند: «افغان نامه» که هم به افغان و افغانستان برمی گردد و هم به معنای دیگر آن یعنی فغان و حسرت از چیزها و کسانی! دکتر افشار در کتاب «افغان نامه» از پرداختن به افغانستان و مباحث مربوط به آن شروع می کند و سپس به ایران و جریانات مربوط به وحدت ملی و مسائل کردستان، خوزستان، بلوچستان، ترکمن صحرا و آذربایجان می رسد و پژوهش ژرفش را با مداقه در بخشی از مهم ترین مسائل چند سده ی اخیر ایران پیش می برد.