کتاب نظریه های فرهنگی

یک کتاب درسی زمانی جای خود را باز می‌کند که بر چند نسل تأثیر ماندگاری بگذارد. در رشته‌ی جامعه‌شناسی و امور فرهنگی، از این دست کتاب‌ها کم نیستند و اساتید بزرگی را می‌توان یافت و نام برد که در زمینه‌های علمی تلاش بسیار و بی‌دریغی انجام داده‌اند، همچون: دکتر غلام‌عباس توسلی در حوزه نظریه‌های جامعه‌شناسی، دکتر باقر ساروخانی در حوزه روش تحقیق در علوم اجتماعی، دکتر حسین ابوالحسن تنهایی در حوزه جامعه‌شناسی تفسیری و کنش متقابل نمادی، دکتر ناصر فکوهی در حوزه انسان‌شناسی و فرهنگ و... که ماندگار شده‌اند و مصداق این شعر حضرت حافظ می‌باشند که می‌فرماید: «ثبت است بر جریده‌ی عالم دوام ما».

با وجود اینکه در زمینه‌ی نظریه‌های فرهنگی به زبان فارسی چندین کتاب (تألیف و ترجمه) به نگارش درآمده است؛ ولی تنظیم کتابی مستقل که پاسخگوی بعضی از نیازهای دانشجویان در مقطع کارشناسی مدیریت امور فرهنگی باشد و بر اساس سرفصل‌های مصوب دانشگاه جامع علمی ـ کاربردی تنظیم گردیده باشد، همچنان ضروری به نظر می‌رسید. زیرا بر اساس تجربه سال‌ها تدریس در دانشگاه توسط نگارنده و ارزیابی دانشجویان از نوشته‌ها، هر یک از کتاب‌های موجود در عین وجود نقاط قوت بسیار، از دو گونه نقصان رنج می‌بردند: این کتاب‌ها یا بر اساس معیار مشخصی مانند زمان ـ نظریات فرهنگی قرن بیستم به بعد یا نظریات متقدمین ـ و یا بر اساس پارادایم نظری مشخص به نگارش درآمده بودند که دانشجویان از جهت معرفت‌شناسی علم، به سیر نظری دست نمی‌یافتند و گونه دیگر اینکه از نثر ثقیل و مبهم برخوردار بودند که در سطح درک دانشجویان کارشناسی که تازه گام در راه شناخت فرهنگ نهاده‌اند؛ نبوده است. علاوه بر ذکر دو مورد فوق، مسأله دیگری که حاصل تجربه نگارنده بود؛ این است که این درس جزو دروس پایه رشته مدیریت امور فرهنگی می‌باشد و بر اساس شورای برنامه‌ریزی آموزشی و درسی دانشگاه علمی ـ کاربردی در ترم اول ارائه می‌شود‌، بنابراین وجود فصل مفاهیم و کلیات در این کتاب بسیار احساس می‌گردید؛ زیرا دانشجویانی که این درس به آنها ارائه می‌شد در ابتدای راه شناخت فرهنگ قرار داشتند و ضروری می‌نمود تا از مفاهیم اساسی و مبانی رشته خود آگاهی حاصل نموده و مسیر راه بر آنها هموار می‌شد.

برای پاسخ دادن به چنین نیازی نگارنده کتاب نظریه‌های فرهنگی را با توجه به ارزیابی‌های فوق تألیف نموده است. تا احتمالاً بتواند وظیفه‌ی پاسخگویی به نیازهای دانشجویان را در مقطع کارشناسی عهده‌دار شود. بنابراین، در شروع کتاب فصلی با عنوان «مفاهیم و اصطلاحات فرهنگی» افزوده شده است تا دانشجویان کارشناسی با مبانی و مفاهیم این رشته آشنا گردند. سپس در فصول بعدی از سیر تحول نظریات برحسب زمان، انتساب جغرافیایی و تاریخ شکل‌گیری، بهره برده تا دانشجویان از مراحل تکوین نظریات فرهنگی بیشتر آشنا گردند. به همین ترتیب فصل‌های میانی تا پایانی اختصاص به نظریات نظریه‌پردازان متقدّم چون: کارل مارکس، گئورگ زیمل، ماکس وبر، مالینوفسکی، رالف لینتون و نظریه‌پردازان متأخر همچون: فرانکفورتی‌ها، هربرت شیلر، آلوین تافلر، مارشال مک لوهان، پائولو فریره، هاملینگ و... اختصاص پیدا کرده است. در واقع هدف از نگارش کتاب گردآوری تقریباً کاملی از مفاهیم و همچنین نظریات حوزه فرهنگ، ارتباطات، اطلاعات، جهانی شدن و مدرنیته بود تا نقطه عزیمتی باشد بر تکمیل اطلاعات دانشجویان در جهت به‌نگری و دقت نظرِ آنان نسبت به پدیده‌های فرهنگی جامعه معاصر.

امید است کتاب گسترش یافته، پاسخگوی نیاز دانشجویان قرار گیرد و همانگونه که در ابتدا ذکر گردید؛ یک کتاب درسی پرمغز و پرمخاطب شود تا جای خود را باز کند و اثری ماندگار شود. همچنین امید است با مطالعه دقیق کتاب، نگارنده در جریان نقاط ضعف و قوت کتاب قرار گیرد. به طور قطع، نقد و ارزیابی اساتید، دانشجویان و... در جهت تکمیل این اثر بسیار مؤثر خواهد بود تا در بازنشر بعدی جبران گردد.