کتاب دانشگاه از نردبان تا سایبان

کاظمی درباره این کتاب نوشته است: «کتاب را در چهار بخش تنظیم کرده‌‌ام، بخش اول به مسائل آموزش عالی و دانشگاه به معنای کلی می‌پردازد. در بخش دوم، به پدیدۀ جدید اقلیت‌های دانشگاهی اشاره شده که ناشی از تحولات جدید دانشگاه است. بخش سوم، زندگی و حیات علوم اجتماعی در ایران را روایت می‌کند و بخش چهارم، به تجربۀ مطالعات فرهنگی در ایران اختصاص یافته است.

در مقدمه کتاب نیز می‌خوانیم:‌ مطالب کتاب پیش رو در چهار بخش تنظیم شده است. بخش اول به مسائل آموزش عالی و دانشگاه می‌‌پردازد و دربارۀ این پرسش‌‌ها تأمل می‌کند که دانشگاه‌های ما به کجا می‌روند؟ روزمره‌‌شدن دانشگاه‌ها با پدیدۀ مک‌دونالدی‌‌شدن چه ارتباطی دارد؟ آیا کلاس درس، مرده است و دانشگاه‌ها چیز زیادی برای آموختن به ما ندارند؟ در چند دهۀ گذشته، چگونه پدیده‌‌های جدید دانشگاهی، تحت تأثیر نظام‌های کنکوری شکل گرفته‌اند؟ به‌طورکلی در این بخش نشان داده می‌شود که چگونه با تغییر چهرۀ دانشگاه در دهه‌های اخیر، مسائل آن نیز تغییر کرده است.

محور بخش دوم کتاب، موضوع اقلیت‌های جدید دانشگاهی است. گروه‌بندی‌های جدیدی در دانشگاه ایجاد شده‌ است که توجه به آنها برای آینده ضروری است؛ پرولتاریای پژوهشی، حق‌التدریسی‌ها، پیمانی‌ها، نوکیسگان دانشگاهی و برون‌‌سپاران بخشی از این اقلیت‌ها به شمار می‌آیند. توجه به این اقلیت‌های جدید برای جامعۀ ما ضروری است زیرا بحران‌ها و مسائل اجتماعی در این اقلیت‌های جدید ریشه دارند.

بخش سوم با عنوان نظریه‌‌زدگی و علوم اجتماعی، به یکی از مناقشات مهمی می‌پردازد که در چند سال اخیر مطرح کرده‌ام؛ اینکه در ایران، رویکرد علوم اجتماعی نسبت به امر نظری و مواجهه‌اش با آن، بیمارگونه است و در تمنای تولید نظریه به دام پیچیدۀ بازی با نظریات غربی افتاده است.

بخش چهارم، سرنوشت مطالعات فرهنگی در ایران را طی یک دهۀ گذشته شرح می‌دهد. مجموعۀ این مطالب به سه شکل متفاوت عرضه شده‌اند؛ برخی از آنها مقالاتی بوده‌اند که در مجلات عمومی منتشر شده‌اند، برخی در قالب سخنرانی بوده‌اند و سعی کرده‌‌ایم ساختار آنها را حفظ کنیم؛ برخی نیز مصاحبه‌‌هائی‌اند که در زمان‌های مختلف انجام داده‌‌ام. نکتۀ مهم در باب این نوشته‌‌ها این است که به شیوۀ انفعالی یا صرفاً به دعوت افراد نوشته نشده‌اند بلکه نویسنده عامدانه تلاش کرده است در عرصه عمومی مداخلاتی داشته باشد و در ایجاد حساسیت در بین مخاطبان سهیم باشد. خوشبختانه این نوشته‌‌ها موفق شده‌اند در برخی موارد توجه جامعه را به مسائل جدی معطوف کنند.