کتاب کج رفتاری شکل گیری اقتصاد رفتاری

حوزة نوظهور «اقتصاد رفتاري»، تلفيق شيرين و دلچسبي از روان‌شناسي و اقتصاد دربارة فرايند انتخاب و تصميم‌گيري انسان‌ها است. باید بدانید که «ریچارد تِیلِر» نویسندۀ کتابِ حاضر و پدر علم «اقتصاد رفتاری» از «کاسۀ آجیل» به «تلنگر» و سپس به «جایزۀ نوبل اقتصاد 2017» رسیده است. امّا پیش از هر چیز از خودتان بپرسید که «انسان‌ها چه موجوداتی هستند و چگونه تصمیم‌گیری و انتخاب می‌کنند؟» و «چگونه می‌توان کاری کرد انسان‌ها تصمیم‌گیری و انتخاب درستی داشته باشد؟». تِیلر در این کتاب می‌گوید بسیاری از رفتارهاي «انسان‌هاي عادی» (سيندرلاها و سيمپسون‌ها) با رفتارهای «انسان‌های اقتصادی» (اسپاک‌ها و ربات‌ها) در «اقتصاد متعارف» هم‌خوانی ندارد و «انسان‌های عادی» مرتکب سه نوع کج‌رفتاري مي‌شوند:

(1) انسان‌ها ظرفيت‌هاي فکري، ذهني، و زمانی محدودی دارند و براي رفع اين محدوديت به ميان‌بُرها و خودساخته‌های ذهنی متوسّل مي‌شوند؛

(2) انسان‌ها در برابر وسوسه‌ها صبر و تحمّل ندارند، حال را به آینده ترجیح می‌دهند، و فاصلۀ امروز تا فردا را بیش از فاصلۀ فردا تا پس‌فردا می‌پندارند؛ و

(3) انسان‌ها به انصاف و مراعات حال ديگران حساسيت دارند و براي مجازات بي‌انصاف‌ها حاضرند از نفعِ خود بگذرند يا به خود ضرر برسانند.

به‌علاوه، «اقتصاد رفتاري» انسان‌ها را به سبب عقلانيت محدود، خويشتن‌داري محدود، و خودمنفعتي محدود، در معرض سوگيري‌ها و اشتباهات پيش‌بيني‌پذير و نيز «آسيب‌رساني به خود» مي‌بيند و با پذيرشِ اصل قيم‌مابي آزادي‌خواهانه توصيه مي‌کند که با دست‌کاري در محيطِ انتخابِ انسان‌ها (معماري انتخاب) بايد به آنها تلنگر زده شود تا بلکه تصميمي به نفع خودشان بگيرند (عقلانيت کامل). بدين‌سان، خطِّ فکري «اقتصاد رفتاري» در نُه مفهوم خلاصه مي‌شود: «عقلانيت کامل»، «عقلانيت محدود»، «خويشتن‌داري محدود»، «خودمنفعتي محدود»، «ميان‌برها»، «سوگيري‌ها»، «قيم‌مآبي آزادي‌خواهانه»، «تلنگر»، و «معماري انتخاب». اُفتاد؟ پس اگر دِلت خواست، این کتابو بِگیر و بخون.